Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η κατανόηση από τους κατόχους παλιών στρατιωτικών οχημάτων του ορθού τρόπου εγκατάστασης και ελέγχου καλής λειτουργίας των ασυρματικών συσκευών, πολιτικών και παλιών στρατιωτικών, και όλα αυτά με απλοποιημένες διαδικασίες και πολλές εικόνες.
Είναι κάποια τεχνικά πράγματα που αν τα μάθετε πόσο απλά είναι, δεν θα χρειάζεται να εξαρτάστε από ηλεκτρολόγους και λοιπούς, οι οποίοι τις περισσότερες φορές είναι άσχετοι με την ραδιοηλεκτρολογία-ηλεκτρονικά και φυσικά θα γλυτώσετε χρήματα για το αγαπημένο σας χόμπι.
Για μια ακόμα φορά η απόφαση μου να γράψω οδηγίες για την εγκατάσταση του VHF βγήκε μέσα από τις συζητήσεις και τις εμπειρίες των μελών του ΣΙΣΟ. Οι σταθμοί ασυρμάτου VHF λοιπόν είναι ένα πρόβλημα, γιατί ελάχιστοι λειτουργούν καλά, και αυτό το διαπιστώσαμε στα μεγάλα ταξίδια όταν βρεθήκαμε στην ανάγκη να έχουμε συνεχή επικοινωνία μεταξύ μας στις φάλαγγες και στις εκδρομές του συλλόγου.
Μετά από μια προσεκτική έρευνα διαπίστωσα ότι το φαινόμενο προερχόταν όχι από την κακή ποιότητα των ασυρμάτων , στρατιωτικών και πολιτικών, αλλά στην κακή τοποθέτηση τους στο όχημα και συνήθως σε ότι αφορά καλωδιώσεις τροφοδοσίας και RF ραδιοσυχνότητας.
Θα προσπαθήσω λοιπόν να υποδείξω πως πρέπει να γίνεται η σωστή τοποθέτηση του ασυρμάτου, τόσο απαραίτητου για την επικοινωνία μας στις φάλαγγες .
Αλλά εδώ θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι με την λέξη Σ/Α-VHF υπονοούμε όλο το σύστημα εκπομπής και λήψης που μας επιτρέπει την ασύρματη επικοινωνία στην περιοχή των υπερύψηλων συχνοτήτων, Very High Frequency είτε είναι παλιός στρατιωτικός σταθμός είτε κάποιος σταθμός VHF-UHF εμπορίου.
H εγκατάσταση λοιπόν αποτελείται:
α) από την πηγή ενέργειας που είναι η μπαταρία
β) από την γραμμή τροφοδοσίας που είναι τα ηλεκτρικά καλώδια που τροφοδοτούν τον Πομποδέκτη
γ) τον Πομποδέκτη
δ) την γραμμή μεταφοράς σήματος που είναι το καλώδιο που ενώνει τον πομποδέκτη με την κεραία
ε) την Κεραία
(Συνήθως τα παλιά στρατιωτικά VHF που έχουμε εμείς στα οχήματά μας είναι τα λεγόμενα VHF LOW BAND 30-75MHZ και όταν είναι VHF εμπορίου, τότε λειτουργούν στη ζώνη 136-175 MHZ , άρα λοιπόν ασύμβατες ζώνες μεταξύ τους που σημαίνει ότι, αν δεν υπάρχει κάποιος σύνδεσμος που να κάνει αναμετάδοση , δεν υπάρχει τρόπος επικοινωνίας αυτών που έχουν στρατιωτικούς Π/Δ με αυτούς που έχουν πολιτικούς Π/Δ).
Οι στρατιωτικοί ασύρματοι VHF LOW BAND 30-75MHZ, είναι πομποδέκτες με ειδικές προδιαγραφές και κανάλια συνομιλίας καθορισμένα διεθνώς ανά 25 KHZ ή ανά 50 ΚΗΖ σε διαμόρφωση FM. Όσον αφορά τα πολιτικά μηχανήματα για την λειτουργία τους επί των οχημάτων μας απαιτείται άδεια ραδιοερασιτέχνη , για τα στρατιωτικά θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε να τα λειτουργήσουμε, μιας και η ζώνη 30-75 MHZ δεν έχει παραχωρηθεί για ραδιοερασιτεχνική χρήση από τον Στρατό, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να τα έχουμε στα τζίπ μας, ο νόμος είναι σαφής , άλλο η χρήση και άλλο η κατοχή, και για τις δύο περιπτώσεις (VHF) απαιτείτε άδεια ραδιοερασιτέχνη και όχι για CB .
Ας υποθέτουμε τώρα ότι έχουμε ένα πολιτικό μηχάνημα το οποίο λειτουργεί κανονικά σύμφωνα με τις προδιαγραφές και θα πρέπει να το τοποθετήσουμε στο στρατιωτικό τζίπ μας.
Για αρχή θα πρέπει να βρούμε το σωστό μέρος το οποίο φυσικά θα πρέπει να είναι κάπου κοντά στον οδηγό. Συμβουλεύω λοιπόν ο χώρος τοποθέτησης να είναι όσο το δυνατόν προφυλαγμένος από νερά και σκόνες, ίσως μέσα σε κάποιο κουτί στεγανό κλπ, αυτά για τα πολιτικά, γιατί τα στρατιωτικά δεν έχουν τέτοια προβλήματα μιας και είναι στεγανά εκ της κατασκευής τους.
Για τα στρατιωτικά μηχανήματα και την τοποθέτηση τους στα οχήματα μας θα πρέπει να γνωρίζεται ότι και στον Αμερικανικό αλλά και στον Ελληνικό Στρατό υπάρχουν Τεχνικές Οδηγίες (Technical Orders) τις οποίες εκδίδει το Τεχνικό Σώμα μετά από μελέτη, για το πώς τοποθετείται ο κάθε στρατιωτικός πομποδέκτης σε κάθε όχημα-αρμα διαφορετικά, και φυσικά με κάθε τι λεπτομέρεια για το τι υλικά απαιτούνται, από βίδες μέχρι το πόσες εργατοώρες θα πάρει στον τεχνίτη η εγκατάσταση.
Για ευνόητους λόγους παραθέτω τεχνική οδηγία του Αμερικανικού στρατού για όχημα ¼ jeep και όχι του ΕΣ.
Αφού λοιπόν τοποθετήσαμε το μηχάνημα μας σταθερά στο μέρος που επιλέξαμε θα πρέπει να αρχίσουμε με την τροφοδοσία του σε ρεύμα.
Τα πολιτικά VHF την ώρα της εκπομπής έχουν ανάγκη από αρκετά υψηλό ρεύμα 6 έως και 8 A με ονομαστική τάση 12 V , 13,8 V όταν λειτουργεί η μηχανή. Άρα λοιπόν στα οχήματα μας που έχουν δύο συσσωρευτές για να δίνουν τάση 24volt, θα πρέπει να πάρουμε τάση από τον έναν συσσωρευτή διαφορετικά θα το κάψουμε το ακριβό μας μηχανάκι. Μια λύση την οποία έχω ακολουθήσει και εγώ, είναι οι μεταλλάκτες(voltage converter) από 24volt σε 12 volt που χρησιμοποιούν και στα λεωφορεία για παροχή ρεύματος σε συσκευές των 12vdc, εδώ να τονίσω ότι θα πρέπει να πάρετε τουλάχιστον 15 Αμπέρ μεταλλάκτη για να έχει και κάποια ανοχή στης απαιτήσεις.
ΕΙΚΟΝΑ ΜΕΤΑΛΑΚΤΗ:24VDC-12VDC
Η τροφοδοσία του VHF θα πρέπει λοιπόν να γίνεται απ ευθείας με ξεχωριστή γραμμή από τις μπαταρίας του οχήματος. Εδώ χρειάζεται προσοχή ώστε το καλώδιο να έχει την ανάλογη διατομή ώστε να μη έχουμε πτώση τάσης. Η διατομή του καλωδίου είναι ένας σοβαρός παράγοντας για την καλή λειτουργία του μηχανήματος μας. Για να γίνει αυτό κατανοητό σε όλους ας υποθέσουμε ότι η μπαταρία μας είναι μια δεξαμενή νερού και το VHF μια αντλία η οποία θα πρέπει να αναρροφήσει το νερό από την δεξαμενή δια μέσου ενός σωλήνα και μετά να το διοχετεύσει. Εάν λοιπόν ο σωλήνας αυτός είναι στενός όση δύναμη και να έχει η αντλία το νερό που θα μπορεί να αντλεί θα είναι λίγο και με χαμηλή πίεση.
Για απόσταση λοιπόν έως 3 μέτρα μεταξύ μπαταρίας και μηχανήματος το καλώδιο μας θα πρέπει να έχει διατομή 2,5 mm2 (καρέ). Εάν η απόσταση είναι μεγαλύτερη θα πρέπει να πάμε στην αμέσως επόμενη διατομή (οι διατομές των καλωδίων είναι τυποποιημένες πχ (1 - 1,5 – 2,5 – 4 – 6- 10 κλπ) .
Αν τώρα έχουμε να εγκαταστήσουμε έναν πομποδέκτη HF σαν τον GRC-106 που οι απαιτήσεις ενέργειας είναι 40 Αμπέρ/24volt μιας και στην εκπομπή βγάζει 400watt RF, τότε φυσικά το καλώδιο θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 6άρι.
GRC-106
Στην συσκευασία ενός καινούργιου μηχανήματος υπάρχει και ένα καλώδιο τροφοδοσίας το οποίο συνήθως έχει μήκος 1 μέτρο και περιέχει μία ασφαλειοθήκη με την ανάλογη ασφάλεια. Το καλώδιο αυτό είναι μικρό και δεν φθάνει στην μπαταρία εάν λοιπόν προσθέσουμε καλώδιο θα πρέπει να βάλουμε μια ακόμα ίδια ασφάλεια στο πλησιέστερο σημείο προς την μπαταρία απ’ όπου και θα παίρνουμε ρεύμα. Έτσι προστατεύουμε και το μηχάνημα αλλά και το αυτοκίνητο μας από φωτιά!!!
Στην περίπτωση που παίρνουμε ρεύμα από διακλαδωτήρα στην κονσόλα του τζίπ πχ από παροχή ρεύματος για το καλοριφέρ του Μ151 και δεν θα χρειαστεί να μακρύνουμε το καλώδιο, η ασφάλεια που έχει το καλώδιο είναι αρκετή (η ασφάλεια πρέπει να είναι όσο το δυνατόν ποιο κοντά στην πηγή του ρεύματος) εδώ θα πρέπει όμως να ελέγξουμε τι ρεύμα μπορούμε να πάρουμε απ’ τον διακλαδωτήρα.
Στο σημείο αυτό μπορούμε να πούμε ότι τελειώσαμε με την τροφοδοσία του μηχανήματος και θα επανέλθουμε στο τέλος για τον τελικό έλεγχο και τις μετρήσεις.
Κεραία
Θα έχετε ίσως ακούσει, και αυτό είναι αλήθεια, ότι το καλύτερο μηχάνημα το οποίο όμως είναι συνδεδεμένο σε μια όχι καλή κεραία έχει σαν αποτέλεσμα να έχουμε ένα κακό σύνολο. Ενώ ένα μέτριο μηχάνημα αλλά με μια καλή κεραία μας δίνει ένα πολύ καλό σύνολο. Θα πρέπει λοιπόν απαραίτητα εάν θέλουμε να έχουμε στο όχημα μας ένα καλό VHF δηλαδή ένα καλό σύστημα εκπομπής και λήψης να έχουμε μια καλή κεραία. Ποια είναι όμως αυτή η καλή κεραία;
Στην ερώτηση αυτή η απάντηση είναι πολύ δύσκολη και ο λόγος που δεν μπορούμε να απαντήσουμε με μια λέξη είναι ότι οι παράμετροι που καθορίζουν το καλή είναι παρά πολλοί. Ας εξετάσουμε λοιπόν αυτές τις παραμέτρους. Η καλή κεραία λοιπόν είναι εκείνη που αποτελείται από ένα τέλειο αγωγό του ηλεκτρισμού έχει μήκος όσο το μήκος κύματος του εκπεμπόμενου σήματος ή υποπολλαπλάσιο του, είναι μηχανικά πολύ γερή, σταθερά τοποθετημένη και ακίνητη στο υψηλότερο δυνατόν σημείο και τέλεια προσαρμοσμένη στον αγωγό μεταφοράς του σήματος ώστε να στάσιμα κύματα να είναι μηδενικά. Ξέχασα να αναφέρω ότι πρέπει να είναι και ελεύθερη χωρίς κοντά της μεταλλικά αντικείμενα. Όλα αυτά και λίγα ακόμα είναι εκείνα που θα μας κάνουν την ιδανική κεραία, αλλά όπως καταλάβατε στην πράξη δεν γίνονται αυτά, ας προσπαθήσουμε λοιπόν να βρούμε την καλή κεραία για τα τζίπ μας σε πραγματικές συνθήκες.
Η καλή κεραία για τα τζίπ μας λοιπόν θα πρέπει να έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά.
Συντονισμένη στην Ζώνη των συχνοτήτων εκπομπής του μηχανήματος μας (στην δική μας περίπτωση στην Ζώνη 136-175 MHz ή 30-75 ΜΗΖ LOW BAND )
Μικρό μήκος Το μήκος έχει να κάνει με τη συχνότητα λειτουργίας όπου καθορίζεται από τον τύπο λ= c/f όπου C= ταχύτητα του ήχου και f συχνότητα.
Αυτόματος υπολογιστής μήκους κάθετης κεραίας.
http://www.csgnetwork.com/antennaevcalc.html
Μηχανική αντοχή για να αντεπεξέρχεται στην μεγάλη ταλαιπωρία που υφίσταται
Καλά υλικά κατασκευής που αντέχουν στις καιρικές συνθήκες
Πολύ καλά μελετημένη και κατασκευασμένη όσον αφορά τις ηλεκτρικές τις ιδιότητες (αγωγιμότητα, προσαρμογή ,συντονισμό, χάλκινους ή επάργυρους αγωγούς κλπ)
Καταλήγουμε λοιπόν στις κεραίες μαστίγια (το όνομα το πήραν από το σχήμα τους) Στο κάτω μέρος έχουν το πηνίο προσαρμογής το λεγόμενο βαρελάκι λόγω του σχήματος του. Στις κεραίες αυτές το καλώδιο μεταφοράς σήματος δεν είναι Fix αλλά το μέγεθος του προσαρμόζεται στις ανάγκες μας, αλλά δεν μπορεί να είναι μικρότερο από ένα ορισμένο μήκος το οποίο είναι περίπου 4m.
Όσον αφορά τις στρατιωτικές MX-6707 αυτές είναι για την ζώνη 30-75MHZ και απαιτούν και τον ανάλογο Π/Δ για να κοντρολάρουν το συντονιστικό μοτέρ που έχουν στη βάση τους. Περισσότερα στο ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΚΕΡΑΙΩΝ.
viewtopic.php?f=26&t=69
viewtopic.php?f=26&t=225
Χωρίς να εξηγήσω το πώς και γιατί οι κεραίες πρέπει να παρουσιάζουν στην βάση τους σύνθετη αντίσταση 50 Ω ή μια τιμή όσο το δυνατόν ποιο κοντά στα 50 Ω για να απορροφούν όλη την ενέργεια που δια μέσου της γραμμής μεταφοράς στέλνει ο πομπός και να την ακτινοβολούν στον αιθέρα.
Όταν αγοράζουμε λοιπόν μια κεραία διαβάζουμε στα τεχνικά χαρακτηριστικά της την περιοχή συχνότητας που είναι συντονισμένη, τα υλικά κατασκευής, το μήκος το βάρος, το κέρδος σε db και την χαρακτηριστική σύνθετη αντίσταση της που στην δική μας περίπτωση πρέπει να είναι 50 Ω.
ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΕΡΔΟΣ,GAIN Ή ΑΠΟΛΑΒΗ ΜΙΑ ΚΕΡΑΙΑΣ….
Η έκφραση « απολαβή μιας κεραίας » είναι ένα μέτρο που μας δείχνει πόσο αποτελεσματικά μία κεραία εκπέμπει ένα ραδιοσήμα .
Η απολαβή μιας κεραίας μετριέται σε dB , τα οποία μάλιστα πρέπει να είναι θετικά . Όσα περισσότερα dB τόσο καλλίτερα εκπέμπει μία κεραία .
Αναφέραμε όμως προηγουμένως ότι , όταν βλέπουμε τα γράμματα dB στο μυαλό μας θα πρέπει να σχηματίζονται δύο ισχείς , και εδώ η κεραία που μελετάμε έχει σχέση με την μία ισχύ , την δεύτερη ισχύ από πού θα την πάρουμε ;Συνήθως , αυτή η δεύτερη ισχύς λαμβάνεται από μία κεραία αναφοράς.
Έτσι λοιπόν εμείς συγκρίνουμε την ισχύ που ακτινοβολεί η κεραία μας με την ισχύ που ακτινοβολεί μία άλλη κεραία που ονομάζεται κεραία αναφοράς .
Για κεραίες αναφοράς χρησιμοποιούμε τις εξής :
α) Την ισότροπη ( isotropic radiator ) : δηλαδή μία θεωρητική σημειακή κεραία που εκπέμπει εξ’ ίσου προς όλες τις κατευθύνσεις χωρίς απώλειες.
β) Το δίπολο (dipole ) .
Παρατήρηση : δεν πρέπει να μπερδεύουμε την isotropic κεραία με την omni directional , γιατί η isotropic εκπέμπει προς όλες τις κατευθύνσεις και πάνω κάτω , ενώ η omni directional εκπέμπει εξ’ ίσου γύρω-γύρω αλλά όχι πάνω κάτω .
Όταν λοιπόν συγκρίνουμε μία κεραία με την isotropic χρησιμοποιούμε τον όρο dbi , ενώ αν την συγκρίνουμε με την dipole
χρησιμοποιούμε τον όρο dBd . Ειδικά μάλιστα αν συγκρίνουμε το δίπολο με την ισότροπη , τότε το δίπολο έχει 2,1 dBπερίπου περισσότερα από την ισότροπη , δηλαδή το δίπολο έχει gain 2,1dBi Αν μελετήσουμε τα χαρακτηριστικά των κεραιών διαφόρων
κατασκευαστών θα δούμε π.χ. ότι η τάδε κεραία έχει gain 8 dBd ( 8 dB over dipole) ή 10,1 dBi ( 10,1 dB over isotropic ) .Εδώ υπάρχει και μία παγίδα που εκμεταλλεύονται οι κατασκευαστές .Μη κοιτάτε ποτέ μόνο τον αριθμό , αλλά και την μονάδα που υπάρχει μετά από αυτόν . Αν π.χ. μία κεραία έχει gain 10 dBd και μία άλλη 11,5 dBi, προφανώς είναι καλύτερη αυτή με τα 10 dBd , γιατί τα 10 dBd ισοδυναμούν με 12,1 dBi , που είναι σαφώς περισσότερα από τα 11,5 dBi . Προσοχή : Αν σε κάποιο έντυπο μιας κεραίας δείτε π.χ. ότι μία κεραία έχει απολαβή 6 dB ( σκέτο ) , τότε θα πρέπει να προβληματιστείτε , γατί ένας σοβαρός κατασκευαστής θα πρέπει το gain της κεραίας να το εκφράζει ή σε dBi ή σε dbd και όχι σκέτα dB .Σε αυτό το σημείο θεωρώ χρήσιμο να σας παραθέσω τον παρακάτω πίνακα , ο οποίος μας δείχνει , ανάλογα με το gain μιας κεραίας , πόσες φορές πολλαπλασιάζεται η ισχύς που καταλήγει σ’αυτήν .Αν δηλαδή μία κεραία έχει gain 4 dBi και η ισχύς που φτάνει σ’αυτήν είναι 80 Watts τότε η ισχύς που θα ακτινοβολεί η κεραία μας θα είναι : 80.2,5=200
ΠΙΝΑΚΑΣ
Ορισμός DB
Οι μηχανικοί της Bell Telephone Laboratory , προκειμένου να
υπολογίζουν την μείωση που παρουσίαζε η ακουστότητα ανά μίλι στα τηλεφωνικά
καλώδια , είχαν εφεύρει μια μονάδα που ονόμαζαν TU ( transmission unit ) .
Το 1923 όμως και προς τιμήν του εφευρέτη του τηλεφώνου ,
Alexander Graham Bell της άλλαξαν το όνομα και την ονόμασαν Bel .
To Bel σαν μονάδα είχε μεγάλο μέγεθος και στην πράξη διευκόλυναν
μικρότερες τιμές του, έτσι λοιπόν χρησιμοποίησαν το ένα δέκατό του ( deci ) ,
δημιουργώντας το decibel ή dB .
Τι είναι όμως το dB :
Όποτε συναντούμε αυτά τα δύο γραμματάκια αμέσως στο μυαλό μας
θα πρέπει να σχηματίζονται δύο ποσότητες και στην δική μας περίπτωση δύο τιμές ισχύος
ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ….
Δυστυχώς η τιμή της αντίστασης μιας κεραίας μεταβάλλεται για πολλούς λόγους (είναι ολόκληρη θεωρία) και συνέπεια είναι η μείωση της εκπεμπόμενης ισχύος ένας από αυτούς και ίσως ο κυριότερος είναι το που είναι τοποθετημένη η κεραία. Χωρίς λοιπόν να δώσω εξηγήσεις γιατί όπως ανάφερα είναι ολόκληρη θεωρία θα πρέπει η κεραία.
α) Να τοποθετηθεί στο υψηλότερο σημείο του οχήματος
β) να μην υπάρχουν άλλα μεταλλικά αντικείμενα κοντά στο βαρελάκι-πηνίο και
γ) καλή γείωση έδρασης επί του οχήματος η οποία να βοηθά τον λοβό ακτινοβολίας της κεραίας. Τι θέλω να πω με αυτό το τελευταίο: οι κεραίες τύπου μαστιγίου λέγονται τύπου HERTZ στην επιστημονική … και λειτουργούν ως δίπολο , τον ρόλο του δευτέρου σκέλους του δίπολου τον παίζει το ίδιο το όχημα μας και η καλή γείωση της κεραίας στην μεταλλική λαμαρίνα, έτσι λοιπόν, αν τοποθετηθεί πάνω σε μία ανομοιόμορφη μεταλλική επιφάνεια τότε και ο λοβός-νοητή ακτίνα 360o της ακτινοβολούσας ενέργειας θα αλλοιωθεί. Άρα λοιπόν έχουμε καλύτερα αποτελέσματα όταν την κεραία την τοποθετούμε στον ουρανό η στο καπό του πόρτ μπαγάζ απ’ ότι σε κάποιο φτερό, αυτά σε ιδανικές συνθήκες που λίγο δύσκολα να τις βρούμε στα στρατιωτικά οχήματα μας. Επίσης καλό είναι να προτιμούμε την αριστερή πλευρά του οχήματος και ο λόγος είναι να μη σπάει η κεραία μας από τα κλαδιά των δένδρων που τυχόν υπάρχουν στους δρόμους.
ΓΡΑΜΜΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΣΗΜΑΤΟΣ
Η γραμμή μεταφοράς είναι το καλώδιο που ενώνει τον πομποδέκτη μας με την κεραία και σκοπό έχει να μεταφέρει το διαμορφωμένο σήμα του πομπού σε αυτή.
Όπως θα διαπιστώσετε το καλώδιο αυτό δεν μοιάζει με το κοινό ηλεκτρικό καλώδιο αυτό είναι το λεγόμενο ομοαξονικό. Το όνομα του το έχει πάρει από τον τρόπο που είναι κατασκευασμένο.
Αν παρατηρήσουμε μια τομή του καλωδίου αυτού από το κέντρο προς τα έξω θα δούμε ότι αποτελείται από ένα χάλκινο αγωγό σκεπασμένο από μονωτικό υλικό πάνω από το μονωτικό υλικό υπάρχει ένας δεύτερος αγωγός που έχει την μορφή πλέγματος και τον οποίο στο εξής θα ονομάζουμε κάλτσα ή μπλεντάζ, τέλος ένα άλλο μονωτικό καλύπτει και προστατεύει τα εσωτερικά στρώματα.
Όλα τα παραπάνω σχηματίζουν ομόκεντρους κύκλους με κεντρικό άξονα τον χάλκινο αγωγό για τον λόγο αυτό ονομάζονται ομοαξονικά.
Το ποιο γνωστό στους περισσοτέρους ομοαξονικό καλώδιο είναι αυτό της κεραίας της τηλεόρασης.
Τα ομοαξονικά καλώδια είναι κωδικοποιημένα με τα γράμματα του Λατινικού αλφαβήτου RG… και έναν αριθμό π χ RG 58, RG213 κλπ και ανατρέχοντας στους καταλόγους βρίσκουμε τα χαρακτηριστικά στοιχεία τους που μας ενδιαφέρουν και με τα οποία θα απασχοληθούμε παρακάτω.
Πολλές φορές θα παρατηρήσουμε στα καλώδια διάφορα γράμματα μετά το RG και τον αριθμό όπως πχ RG58 C/U ή RG58 A/U .Αυτά φανερώνουν το χρώμα του καλωδίου ή το υλικό κατασκευής της εξωτερικής μόνωσης
Από τα χαρακτηριστικά στοιχεία των καλωδίων που βρίσκουμε σε ένα κατάλογο, δυο θα πρέπει να μας απασχολήσουν σοβαρά.
α) Η χαρακτηριστική σύνθετη αντίσταση η οποία στην περίπτωση μας πρέπει να είναι 50 Ω δηλαδή όμοια με αυτή της εξόδου του πομποδέκτη μας αλλά και της κεραίας που εξετάσαμε παραπάνω. Για ενημέρωση αναφέρω ότι το καλώδιο της τηλεόρασης δεν μας κάνει γιατί αυτό έχει χαρακτηριστική σύνθετη αντίσταση 75 Ω.
β) Η εξασθένιση που υφίσταται το σήμα στην συχνότητα που μεταδίδεται όταν διασχίζει 100 μέτρα καλώδιο.
γ) Η φυσική διάμετρος του καλωδίου που μας ενδιαφέρει για τεχνικούς λόγους τοποθέτησης στο σκάφος.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΗΚΑ ΟΜΟΑΞΩΝΙΚΩΝ ΚΑΛΩΔΙΩΝ
Ας εξετάσουμε λοιπόν το καλώδιο RG-58 που είναι και το ποιο διαδεδομένο στην δικιά μας την περίπτωση προσοχή όμως και εδώ υπάρχουν ποιότητες ,καλό είναι να ζητάμε και να αγοράζουμε τον τύπο military δηλαδή στρατιωτικών προδιαγραφών,. Βλέπουμε λοιπόν ότι έχει διάμετρο εξωτερική 5mm χαρακτηριστική σύνθετη αντίσταση 50 Ω και εξασθένιση 24,3 dB στα 100 μέτρα στην συχνότητα των 200 MHz.
Έχουμε λοιπόν ένα καλώδιο σχετικά λεπτό και εύκαμπτο, με την χαρακτηριστική αντίσταση των 50 Ω που χρειαζόμαστε και με εξασθένιση του σήματος μας για μήκος καλωδίου 7 μέτρα περίπου που μας χρειάζεται 1,7 dB. Αν το καλώδιο μας είναι 5 μέτρα αντί για 7 μέτρα τότε η εξασθένιση του σήματος μας θα είναι 1,2 dB κρατήστε αυτά τα δυο νούμερα θα μας χρειασθούν στους υπολογισμούς αργότερα. Οι απώλειες όμως που μπορεί να έχει ένα σήμα μέσα στο καλώδιο μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερες εάν παραμορφώνεται, εάν είναι αναγκασμένο να κάνει κλειστές γωνιές και γενικά να ταλαιπωρείται.
Έτσι λοιπόν ανακεφαλαιώνοντας θα πρέπει κατά την τοποθέτηση η διαδρομή από τον πομποδέκτη να είναι η συντομότερη δυνατή, να μην υπάρχουν κλειστές γωνίες, να μη είναι δεμένο σφιχτά και να παραμορφώνεται (να θεωρείται ότι είναι μια σωλήνα νερού και καθώς γνωρίζουμε δεν πρέπει να τσακίζει για να υπάρχει κανονική ροή) και γενικά να είναι όσο το δυνατόν μακριά από τα ηλεκτρικά καλώδια και όχι δεμένο στην ίδια κοτσίδα. Ιδιαίτερα πρέπει να προσέξουμε την στιγμή που το καλώδιο μας περνά από την τρύπα που έχουμε κάνει στο τζίπ, ώστε να μη πληγωθεί η εξωτερική μόνωση. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο η ζωή του καλωδίου μας θα είναι πολύ μικρή. Φυσικά είναι αυτονόητο ότι το καλώδιο πρέπει να είναι μονοκόμματο χωρίς κανενός είδους ενώσεις και προεκτάσεις.
Στο σημείο αυτό ήλθε η ώρα να εφαρμόσουμε στο καλώδιο τον κονέκτορα ΡL259/UHF.
Εδώ χρειάζεται προσοχή στις οδηγίες γιατί όλα πρέπει να γίνουν σωστά. Παρόμοια μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και κονέκτορα BNC που τον συναντούμε ποιο συχνά σε στρατιωτικές συσκευές.
ΑΠΛΟΣ ΒΙΔΩΤΟΣ BNC:
ΚΑΙ ΠΡΕΣΣΑΡΙΣΤΟΣ BNC ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΕΙ ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΕΣΣΑ:
α) Με μία λεπίδα θα πρέπει να κόψουμε σε απόσταση 2,5 cm το εξωτερικό του καλωδίου χωρίς όμως να πληγώσουμε την κάλτσα που βρίσκεται από κάτω
β) Να γυρίσουμε το μλεντάζ προς τα πίσω ώστε να καλύψει το εξωτερικό του καλωδίου και να φανεί η μόνωση που υπάρχει πάνω από τον εσωτερικό αγωγό και να κόψουμε με προσοχή το μονωτικό υλικό που καλύπτει τον εσωτερικό αγωγό σε απόσταση 12mm και να έχουμε το καλώδιο μας όπως φαίνεται παρακάτω.
γ) Περνάμε το καλώδιο μέσα από τον κονέκτορα και βιδώνουμε έως ότου σιγουρευτούμε ότι δεν μπορεί να προχωρήσει παραπάνω και αφού πρώτα τρίψουμε με μια λεπτή λίμα την άκρη του κονέκτορα απ’ όπου εξέρχεται ο κεντρικός αγωγός τον κολλάμε στον κονέκτορα και κόβουμε ότι περισσεύει.
Το κολλητήρι πρέπει να είναι με λεπτή μύτη καθώς και το καλάι να είναι λεπτό 1 mm για ηλεκτρονικές χρήσεις 60-40 μόλυβδο-κασσίτερο,(γυαλιστερό) δεν βάζουμε ποτέ πάστα, αυτή είναι για να κολλάμε σωλήνες και όχι ηλεκτρονικά.
Τέλος με ένα πολύμετρο στην θέση που μετράμε Ω και ακουμπώντας τον ένα ακροδέκτη του στον κεντρικό αγωγό του κονέκτορα και τον άλλο στην βάση του ελέγχουμε ώστε να μη υπάρχει βραχυκύκλωμα ( βελόνα του οργάνου δεν πρέπει να κινηθεί καθόλου).
Γυρνάμε πίσω στην κονσόλα όπου μας περιμένει η άλλη άκρη του καλωδίου μεταφοράς σήματος αυτή που θα πρέπει να ενωθεί στον πομποδέκτη μας και αφού αφήσουμε αέρα περίπου 30 cm καλώδιο ώστε να μη σχηματίζονται κλειστές γωνίες κολλάμε και εδώ ακολουθώντας την διαδικασία που περιγράψαμε τον κονέκτορα που θα βιδώσει στο μηχάνημα και με τον τρόπο που περιγράψαμε παραπάνω ελέγχουμε ώστε να μην υπάρχει βραχυκύκλωμα.
Εδώ θα μπορούσε να πει κάποιος ότι τελειώσαμε αφού τοποθετήσαμε το μηχάνημα την τροφοδοσία, την γραμμή μεταφοράς και την κεραία σύμφωνα με τις οδηγίες.
Αλλά δεν είναι έτσι τώρα θα πρέπει να κάνουμε όλους τους ελέγχους και τις ρυθμίσεις ώστε το μηχάνημα μας να αποδίδει την μεγαλύτερη δυνατή ισχύ. Για να κάνουμε τους ελέγχους αυτούς θα πρέπει να διαθέτουμε ένα Πολύμετρο ένα Βατόμετρο και μια Γέφυρα μέτρησης Στάσιμων που να μπορεί να δουλεύει στην περιοχή συχνοτήτων που εκπέμπουμε. Συνήθως το Βατόμετρο και η Γέφυρα είναι ένα και το αυτό, όπως στις παρακάτω εικόνες (Οι πλέον αξιόπιστες αλλά και πανάκριβες, είναι της μάρκας BIRD με ξεχωριστά στοιχεία για κάθε ζώνη-συχνότητας προς μέτρηση)
ΓΕΦΥΡΑ ΣΤΑΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΒΑΤΟΜΕΤΡΟ BIRD
Το ποιο γνωστό μοντέλο της εταιρίας η BIRD 43
ΣΤΟΙΧΕΙΑ-ELEMENTS
Υπάρχουν βατόμετρα και από άλλες εταιρίες όπως ZETAGI, MFJ,ALAN,DIAMONT κλπ, με διασταυρούμενες βελόνες μέτρησης και πολλά, πολλά καλούδια!!!!
Ας εξετάσουμε λοιπόν για να δούμε πως λειτουργεί στην περίπτωση μας. Έχουμε την γέφυρα της Shakespeare αλλά όλες οι γέφυρες λειτουργούν κατά παρόμοιο τρόπο.
Κατ αρχή παρατηρούμε ότι έχει μια είσοδο σημειωμένη σαν TX για κονέκτορα PL259 οπού το ενώνουμε με την έξοδο του πομποδέκτη μας . Από την άλλη πλευρά υπάρχει έξοδος ΑΝΤ όπου θα ενώσουμε την γραμμή μεταφοράς που πηγαίνει στην κεραία μας. Στην πρόσοψη βλέπουμε δυο σκάλες η πάνω πράσινη μετρά τα Watt ενώ η κάτω τα SWR Στάσιμα. Τέλος στην κάτω πλευρά έχουμε δεξιά ένα ρεοστάτη για το καλιμπράρισμα του οργάνου που θα πούμε παρακάτω, και δεξιά ένα διακόπτη με τρεις θέσεις PWR= για την μέτρηση της ισχύος, FWD= ενδιάμεση θέση για ρύθμιση της βελόνας του οργάνου (καλιμπράρισμα) και τέλος στην θέση REF= μετράμε τα στάσιμα.
Ενώνουμε την έξοδο του πομποδέκτη μας στην γέφυρα με το καλώδιο που διαθέτει, στην θέση ΤΧ και το καλώδιο της κεραίας μας στην θέση ΑΝΤ και με τον διακόπτη στη θέση PWR πατάμε το πλήκτρο του μικροφώνου μας αφού φυσικά έχουμε ανάψει το μηχάνημα σε ένα οποιοδήποτε κανάλι.
Με το μικρόφωνο πατημένο, στην σκάλα των WATT θα πρέπει να διαβάσουμε μια τιμή μεταξύ 22 και 25 Watt φυσικά προσέχουμε ο πομποδέκτης να είναι στην θέση 25W .Αν ο Π/Δ μας είναι παράδειγμα ο RT-524/VRC-46 που έχει ισχύ εξόδου πάνω από 35watt φυσικά η γέφυρα-βατόμετρο αυτή δεν μας κάνει.
Εάν μετρήσουμε έξοδο σήματος κάτω απ αυτές τις τιμές θα πρέπει να ελέγξουμε:
α) εάν η μπαταρία μας είναι φορτισμένη πρέπει να δείχνει 12,4 – 12,6 Volt
β) εάν το καλώδιο τροφοδοσίας έχει την κατάλληλη διατομή ώστε να μην υπάρχει μεγάλη πτώση τάσης κατά την εκπομπή γ) η κεραία και η γραμμή μεταφοράς λειτουργούν κανονικά.
Εάν όλα αυτά είναι σωστά τότε θα πρέπει να πάμε το μηχάνημα σε κάποιον ειδικό να το ελέγξει και να διαπιστώσουμε την αιτία που δεν κάνει αυτά για τα οποία το αγοράσαμε.
Τώρα έχει έρθει η στιγμή να δούμε πόση από την παραγόμενη ισχύ του πομπού μας βγαίνει από την κεραία μας και ταξιδεύει στο διάστημα γιατί όπως είδαμε παραπάνω, υπάρχουν απώλειες και μιλήσαμε για τις απώλειες στην γραμμή μεταφοράς και εξαρτώνται από το μήκος και την φύση του καλωδίου και είδαμε τι πρέπει να κάνουμε για να τις λιγοστέψουμε.
Τώρα θα πρέπει να μετρήσουμε τα ΣΤΑΣΙΜΑ-SWR που είναι ένας βασικός παράγοντας για την απόδοση όλου του συστήματος μας. Και ενώ όλοι μιλάμε γι' αυτά λίγοι γνωρίζουν τι είναι τα στάσιμα.
Όλοι θα έχουμε παρατηρήσει όταν καθόμαστε στην παραλία τα κύματα της θάλασσας. Έρχεται λοιπόν το πρώτο κύμα χτυπά στην αμμουδιά και το νερό φθάνει μέχρι κάποιο ύψος στην παραλία, κατόπιν και ενώ το νερό του πρώτου κύματος επιστρέφει στην θάλασσα έρχεται ένα δεύτερο κύμα το οποίο όμως συγκρούεται με το νερό που επιστρέφει και έτσι δεν μπορεί να προχωρήσει και παραμένει στάσιμο στην ακτή. Ανάλογα όμως με την συχνότητα που έρχονται τα κύματα μπορεί να παραμένουν περισσότερα από ένα στάσιμα, δηλαδή παραμένουν στην ακτή μέχρι όλο το νερό του πρώτου κύματος να επιστρέψει στην θάλασσα. Τα κύματα αυτά είναι στάσιμα κύματα και δεν μπορούν να βγουν στη ξηρά. Κάτι ανάλογο συμβαίνει λοιπόν και στην περίπτωση μας. Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα στέλνονται από τον πομπό δια μέσου της γραμμής μεταφοράς στην κεραία αλλά εκεί για παρά πόλους λόγους αντί να φύγουν εκτός μιας μικρής ποσότητας στον αιθέρα παραμένουν στάσιμα και έτσι η απόδοση όλου του συστήματος εκπομπής πέφτει έως ότου καταστραφεί η βαθμίδα εξόδου του σταθμού μας.
Τώρα για να μετρήσουμε πόσα είναι τα στάσιμα του δικού μας συστήματος ενεργούμε ως εξής.
Με την Γέφυρα ενωμένη όπως όταν μετρήσαμε την ισχύ εξόδου πηγαίνουμε τον διακόπτη στην μεσαία θέση εκεί που γράφει FWD-ισχύς εκπομπής και πατάμε το Press του μικροφώνου τότε η βελόνα του οργάνου θα πάει σε μια τυχαία θέση, με τον ρεοστάτη ρύθμισης φέρνουμε την βελόνα κρατώντας πάντα πατημένο το Press έως το τέλος του κόκκινου τμήματος της Γέφυρας όπως στην παρακάτω εικόνα , έτσι έχουμε πετύχει την ρύθμιση της Γέφυρας.
Αφήνουμε το Press και μετακινούμε τον διακόπτη της Γέφυρας στην θέση REF-επιστρεφόμενα, τώρα πατώντας ξανά το Press του μικροφώνου θα πρέπει να διαβάσουμε την τιμή της βελόνας του οργάνου.
Εάν όλα έχουν γίνει σωστά τότε η βελόνα θα πρέπει να δείχνει έως 1,5dB που σημαίνει ότι απώλεια της ισχύς μας είναι 4% δεδομένο που μπορούμε να το δεχθούμε ενώ στα 2 dB η απώλεια πετιέται στο 11% και στα 3dB στο 25% φυσικά δεν συζητάμε όταν η βελόνα χτυπάει κόκκινο
Εάν η βελόνα χτυπάει κόκκινο και εφόσον πρώτα έχουμε ελέγξει το ομοαξονικό καλώδιο για βραχυκύκλωμα ή διακοπή της συνέχειας του εσωτερικού αγωγού ή της κάλτσας και τα έχουμε βρει σωστά τότε θα πρέπει να στραφούμε στην κεραία. Καλό όμως είναι να έχουμε μαζί μας ένα ομοαξονικό καλώδιο 5 μέτρα περίπου με τους κονέκτορες του και να ενώσουμε την κεραία με το μηχάνημα εξωτερικά και να μετρήσουμε πάλι τα στάσιμα.
Εάν η γέφυρα εξακολουθεί να δείχνει κόκκινο τότε θα πρέπει να δοκιμάσουμε να βγάλουμε την κεραία από την βάση της να δοκιμάσουμε να δούμε κρατώντας από την βάση της χωρίς να ακουμπάμε το βαρελάκι εάν η βελόνα του οργάνου αλλάζει θέση. Τελευταία προσπάθεια εάν δεν έχουμε καταφέρει τίποτα είναι να δοκιμάσουμε με μια άλλη κεραία κάποιου φίλου τσεκαρισμένη. Στην περίπτωση που δεν μπορέσουμε να καταφέρουμε τίποτε με όλες της παραπάνω προσπάθειες θα πρέπει να απευθυνθούμε σε ειδικό ηλεκτρονικό. Η παραπάνω περίπτωση είναι ακραία και πολύ δύσκολα θα συμβεί εάν έχουμε ακολουθήσει πιστά τις έως τώρα οδηγίες εγκατάστασης. Η χειρότερη περίπτωση που μπορούμε να ανεχθούμε είναι το όργανο να δείξει έως 3 dB στάσιμα και τότε θα προσπαθήσουμε να τα μειώσουμε. Θα δοκιμάσουμε πάλι με το εξωτερικό καλώδιο και εάν διαπιστώσουμε ότι τα πράγματα καλυτερεύουν θα ενεργήσουμε ως εξής. κόβουμε από την μεριά του πομποδέκτη κατά δύο με τρία εκατοστά την γραμμή μεταφοράς και ξανακάνουμε την μέτρηση στάσιμων. Εάν διαπιστώσουμε ότι τα πράγματα καλυτερεύουν μπορούμε να επαναλάβουμε τα παραπάνω έως ότου μετρήσουμε 1,5 – 2 dB. Εάν τα πράγματα δεν βελτιώνονται τότε θα πρέπει να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό.
Τώρα ας υποθέσουμε ότι έχουμε δυο ίδια οχήματα στα οποία θέλουμε να εγκαταστήσουμε δυο ιδία VHF με όλα τα εξαρτήματα ίδια
Α Όχημα: έχουμε ισχύ εξόδου VHF 25 Watt. υπολογίζουμε τις απώλειες
5 μέτρα καλώδιο RG 58 γιατί ακολουθήσαμε τον συντομότερο δρόμο χωρίς απότομες γωνίες απώλεια - 1,2 dB
Δυο κονέκτορες καλής ποιότητας και σωστά κολλημένους απώλεια -2 dB
Στάσιμα -1,1 dΒ
Κέρδος κεραίας +3 dΒ
Σύνολο = -1,3 dB
Γνωρίζοντας ότι -1,3 dB= 10log P2/P1 όπου Ρ1 η ισχύς εισόδου και Ρ2 ισχύς εξόδου, κάνοντας τις πράξεις βρίσκουμε ότι από τα 25 Watt βγαίνουν στον αέρα μόλις 18,19 Watt χάσαμε 6,81 Watt
Β Όχημα: έχουμε ισχύ εξόδου VHF 25 Watt. υπολογίζουμε τις απώλειες
7 μέτρα καλώδιο RG 58 δεν ακολουθήσαμε τον συντομότερο δρόμο αλλά και εδώ χωρίς απότομες γωνίες απώλεια - 1,7 dB
Κονέκτορες όχι πρώτης ποιότητας και όχι τόσο σωστά κολλημένους απώλεια - 3 dB
Στάσιμα - 2 dB
Κέρδος κεραίας +3 dB
Σύνολο = -3,7 dB κάνοντας και εδώ τους υπολογισμούς βλέπουμε ότι στέλνουμε στον αέρα 10,47 Watt εδώ χάσαμε 14,53 w
Περίπου 7,5 Watt η διαφορά από το ένα όχημα στο άλλο, και που να υπολόγιζα τις απώλειες από πτώση τάσης μια και πολλοί εγκαταστάτες δεν παίρνουν ρεύμα κατευθείαν από την μπαταρία και όχι με το σωστό στην διατομή καλώδιο.
Κλείνοντας θέλω να υπογραμμίσω ότι οι απώλειες στην διαδρομή κεραία - πομποδέκτης ισχύουν και στην λήψη του σήματος και γι’ αυτό δεν πρέπει να παραξενευόμαστε όταν ενώ δυο οχήματα είναι πλάϊ- πλάϊ το ένα να λαμβάνει κανονικά ή σχεδόν κανονικά τα αδύνατα σήματα, ενώ το άλλο όχι!
Σημαντικό ρόλο παίζει πάντα και το καλώδιο, υπάρχει εκτός από το RG-58A/U MIL το οποίο έχει λίγες απώλειες σήματος έως τους 100ΜΗΖ τα λίγο φαρδύτερα RG-213 και RG-214 τα οποία είναι πολύ καλύτερα για συχνότητες UHF αλλά ολίγον ποιο δύσχρηστα σε πολιτικού τύπου οχήματα λόγο διατομής, στα δικά μας στρατιωτικά οχήματα δεν έχουμε πρόβλημα να τα χρησιμοποιήσουμε.
Ας έχουμε λοιπόν όλοι στο μυαλό μας τους παρακάτω βασικούς
κανόνες που αφορούν την επιλογή και προμήθεια ενός ομοαξονικού καλωδίου .
1) Η γραμμή μεταφοράς δεν είναι μπαλαντέζα , είναι ειδικό καλώδιο που θέλει ειδική μελέτη και σωστή επιλογή .
2) δεν κάνουμε ποτέ οικονομία στην αγορά ενός coaxial .Αγοράζουμε πάντα αυτό που έχει τις λιγότερες απώλειες για την συχνότητα που θέλουμε να το χρησιμοποιήσουμε , ανεξάρτητα από την τιμή του .
3) δεν χρησιμοποιούμε ποτέ μεταχειρισμένο coaxial επειδή μας το χάρισε κάποιος γνωστός , γιατί δεν ξέρουμε τι κακομεταχείριση έχει υποστεί , άρα δεν ξέρουμε και αν οι προδιαγραφές του παραμένουν αναλλοίωτες .
4) Για να μην αγοράζουμε περισσότερο καλώδιο απ’αυτό που χρειαζόμαστε και πληρώνουμε άδικα παραπάνω χρήματα , καλόν είναι να υπολογίζουμε πρώτα το ακριβές μήκος του , από την κεραία μέχρι τον πομπό μας ,χρησιμοποιώντας έναν σπάγκο .
5) Πάντα πρέπει να χρησιμοποιούμε πολύ καλής ποιότητας connectors, ειδικά στις υπερυψηλές συχνότητες .
6) δεν αγοράζουμε ποτέ coaxial χωρίς να γνωρίζουμε τις προδιαγραφές του και ειδικά δεν πιστεύουμε ποτέ τον κάθε πωλητή που μας διαβεβαιώνει ότι το καλώδιο είναι «πολύ καλό». Άλλωστε τις προδιαγραφές κάθε καλωδίου μπορούμε να τις μάθουμε πολύ εύκολα στο Internet , αρκεί να ψάξουμε λίγο.
Το ποιο βασικό σε όλα τα παραπάνω είναι να μπορείτε πια να κατασκευάζετε τα δικά σας ομοαξονικά καλώδια σωστά, με τους κατάλληλους κονέκτορες και όχι με πλαστικούς όπως έχω βρει σε εγκαταστάσεις ραδιοσυχνοτήτων RF (αυτοί κάνουν μόνο για μεταφορά ακουστικού σήματος και όχι για κεραίες) Όταν το καταφέρετε αυτό θα μπορείτε ακόμη και στο σπίτι σας να βελτιώσετε την λήψη της TV και να έχετε εικόνα χωρίς χιόνια. Πάρτε δύο τρείς κονέκτορες BNC για RG-58 και δύο τρία μέτρα καλώδιο και αρχίστε την πρακτική.
Κονέκτορες προς αποφυγή …για ραδιοσυχνότητες.
Τελειώνοντας θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την υπομονή σας να διαβάσετε το παραπάνω κείμενο και θα ήθελα επίσης να πω ότι αρκετά στοιχεία και φώτο, βρήκα από ένα αντίστοιχο κείμενο του κου. Τάσου Πορτοκάλογλου για τοποθέτηση vhf σε φουσκωτό σκάφος.
Το κείμενο στην κρίση σας.
